Metropolia na dzień wydania opracowania wstępnego dla Kolei Metropolitalnej szacowała koszt jej budowy na około 8,6 do 15,6 miliarda złotych. Już w momencie zapowiedzenia projektu spotkała się z falą krytyki, w związku niektórymi proponowanymi rozwiązaniami (m.in. występującym w niektórych wariantach planowanej budowy monorailem na lotnisko Pyrzowice. Taki system jest niespójny z resztą siatki, drogi, i będący w oczach wielu komentujących rozwiązaniem nad wyraz nieuzasadnionym). Z drugiej zaś strony pojawiły się głosy pozytywne, mówiące o poważnym skupieniu GZM na pilnym temacie odciążenia śląskich ulicznych ciągów komunikacyjnych (w szczególności obleganej Drogowej Trasy Średnicowej i centrum miast znajdujących się w obrębie jej działania). 

Ocena organizacji ruchu pociągów na istniejącej sieci kolejowej w obszarze GZM wykazała - bez zaskoczenia - brak rezerw zdolności przepustowej. Według projektantów (i nie tylko), zachodzi uzasadniona konieczność fizycznej separacji ruchu pociągów kolei metropolitalnej, poprzez budowę nowych odcinków torów. 2021 - 2034 to okres, w którym według założeń, sieć nowej Kolei Metropolitalnej powinna poszerzyć się o system lekkiej kolei miejskiej, kolei typu monorail, oraz szybkiego tramwaju. Jak twierdzą jednak sami autorzy opracowania koncepcyjnego, wskazania te, są tylko zaleceniem dla władz samorządowych i wskazują możliwy kierunek zmian w transporcie zbiorowym w wytypowanych miastach.

Kolej Metropolitalna GZM garściami czerpie z doświadczeń jakie nabywano podczas projektowania oraz budowy KRR i SKR. Wobec tego założono, że ruch pociągów KM będzie równoodstępowy, z taktem dostosowanym do pory doby oraz relacji przewozowych. Wszystko z naciskiem na to, aby nowa kolej aglomeracyjna mogła być faktycznie konkurencyjna względem indywidualnych środków transportu. Trzeba bowiem pamiętać, że w obszarze przystępności, dostępności i atrakcyjności kolei, wybudowanie w tym obszarze kolei regionalnej w latach 70-80-90, kiedy posiadanie własnego samochodu było luksusem, nie stawiało tak wysoko poprzeczki wobec projektantów jak dziś.

W drodze przetargu, w czerwcu 2020 r. wybrano zwycięską ofertę firmy Databout sp. z o.o (wcześniej WYG International Sp. z o.o.) na wykonanie Wstępnego Studium Wykonalności Kolei Metropolitalnej. Opracowanie tego dokumentu to jeden z ważniejszych etapów w drodze do usprawnienia transportu szynowego na terenie GZM. Ma w nim zostać ujęta m.in. prognoza ruchu osób, propozycja oferty przewozowej, wraz z koncepcją rozkładu jazdy pociągów oraz analiza zapotrzebowania na tabor. Ma wskazywać także lokalizacje i wielkość obiektów zapleczy technicznych Kolei Metropolitalnej. Na wykonanie wygranego zadania, wykonawca zyskał 48 miesięcy dla koncepcji docelowej, wcześniej (przed upływem 18 miesięcy) został zobligowany zaprezentować tzw. koncepcję krótkoterminową. Studium wykonalności to też pierwszy poważny koszt Metropolii GZM w związku z realizacją jednego z podstawowych postanowień swojego funkcjonowania - ma ono pochłonąć 5,732 mln zł brutto.

​

2021 - 2023

​

Z początkiem maja 2021 r. Metropolia poinformowała o wyborze wykonawcy dokumentacji dla drugiego etapu programu Kolej Plus. Została nim również firma Databout z Warszawy. Inwestycje zgłoszone do programu są podstawą planowania Kolei Metropolitalnej w GZM. Pod koniec maja 2021 r. Metropolia ogłosiła zawiązanie porozumienia ze spółką PKP PLK w sprawie opracowania studium wykonalności dla budowy osobnej pary torów na trasie Gliwice-Katowice. Prace studialne mają być ukończone do roku 2023.

​

Z końcem kwietnia 2022 r. ogłoszono finalne wyniki programu Kolej Plus, a co za tym idzie, zakwalifikowane projekty do realizacji. Wśród nich znalazły się:

​

• Prace na linii kolejowej nr 189 i 132 oraz budowa nowych łącznic Kuźnica – Bytom w celu stworzenia nowego połączenia Ruda Chebzie/Zabrze – Bytom, w tym budowa nowych p.o. Ruda Orzegów i Bytom ul. Zabrzańska.

• Odbudowa linii kolejowej nr 198 Pyskowice – Pyskowice Miasto dla przywrócenia połączeń osobowych na trasie Katowice – Gliwice – Pyskowice Miasto.

• Zwiększenie zdolności przepustowej linii kolejowej nr 140 na odc. Katowice Ligota – Orzesze Jaśkowice poprzez budowę drugiego toru i dodatkowych przystanków osobowych w Mikołowie.

• Przygotowanie alternatywnego połączenia aglomeracyjnego Tychy – Katowice Murcki – Katowice Ligota (linii kolejowej nr 142).

• Przygotowanie alternatywnego połączenia aglomeracyjnego Gliwice – Ruda Kochłowice – Katowice (linii kolejowej nr 141) na odcinku Gliwice – Ruda Kochłowice, 164 na odcinku Ruda Kochłowice – Hajduki i 651 Hajduki – Gottwald.

• Rewitalizacja linii kolejowej nr 162 na odcinku Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce – Dąbrowa Górnicza Huta Katowice (p. odg.) do stacji Dąbrowa Górnicza, wraz z odbudową przystanku osobowego D.G. Tworzeń i rozbudową p.o. D.G. Gołonóg.

​

Realizacja wszystkich wybranych inwestycji ma zostać wykonana do zakończenia 2028 roku. Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia jest partnerem we wszystkich zgłoszonych projektach. Zwiększyła także wkład własny dla wszystkich projektów, co pozwoliło na znaczące przebicie zgłoszonych przez GZM projektów na etapie wyboru.

​